با سواد رسانه ای رویکرد جدیدی جایگزین فیلترینگ می گردد - اسپند دود کن

به گزارش اسپند دود کن، دستورالعمل الزامات ارتقای سواد رسانه ای در حوزه محتوا و خدمات فرهنگی فضای مجازی با هدف ارتقای آگاهی، دانش و مهارت کاربران برای استفاده بهینه از فضای مجازی و ضرورت افزایش محتوای مرتبط با فرهنگ سازی و سواد مجازی از سوی شورای عالی فضای مجازی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابلاغ شد. در پی این ابلاغیه، روزنامه ایران نظر کارشناسان سواد رسانه ای در فضای مجازی را درباره این اقدام جویا شده است.

رویکرد جدید به جای محدودیت

امیدعلی مسعودی رئیس هیأت مدیره انجمن سواد رسانه ای ایران اعتقاد دارد با صدور این ابلاغیه، یک نقطه عطفی رخ داده و آن این است که مسئولان به جای برخورد و فیلترینگ، رویکرد جدیدی را در پیش گرفته اند و به دنبال حمایت و تشویق و نظارت هستند تا فضای مجازی در حوزه محتوا به سمت بهتر شدن و تأثیرگذارتر شدن حرکت کند.مسعودی گفت: پیش از این با تصمیمات حذفی روبه رو بودیم و تجربه نشان داده تصمیمات حذفی و ایجاد محدودیت ها چندان مؤثر نبوده و حتی با اجرای محدودیت ها ضرر و زیان های جدی برای کاربران در فضای مجازی به وجود آمده و در کل متضرر شده ایم اما حال مسئولان با تصمیمات بهتری در کوشش هستند تا محتوا در فضای مجازی را ارتقا دهند.

دانشیار علوم ارتباطات دانشگاه سوره اضافه کرد: چه بخواهیم و نخواهیم در فضای مجازی داده های جدید، پلتفرم ها، تحلیل ها و... بسیاری وجود دارد و به عبارتی با انفجار اطلاعات و داده ها در فضای مجازی روبرو هستیم و دیگر گزینش رسانه ای بر عهده خود کاربران است به همین دلیل ضرورت ارتقای سواد رسانه ای برای افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، یک ضرورت است.

این مدرس دانشگاه معتقد است از منظر روانی ما در حوزه ارتباطات هر زمان که تشویق و اغنا شویم، بهتر می توانیم ارتباط برقرار کنیم از این رو وقتی مردم ببینند کاربران در فضای مجازی تشویق و ترغیب می شوند و دارای سواد رسانه ای و دانش بالایی هستند، آنها هم با امنیت خاطر بیشتری وارد فضای مجازی می شوند و حتی می توانند به دلیل اغنایی که رخ داده به سمت فراوری محتواهای خوب بومی حرکت نمایند.مسعودی در ادامه درباره اینکه آیا صرف ابلاغیه به یک وزارتخانه می تواند رشد و آگاهی در حوزه سواد رسانه ای فضای مجازی را ارتقا دهد، گفت: به نظرم همین که ارتقای سواد رسانه ای را به بخش فرهنگ و هنر فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده اند، اقدام خوبی است، چرا که این بخش دارای قوانین لازم در حوزه رسانه های دیجیتالی و دارای ساز و کارهای تشویقی و نظارتی است و می تواند با اجرایی کردن آنها و از سوی دیگر با تشکیل کارگروه ها و تشکل ها با همکاری نهادهای مسئول مشخص شده، سواد رسانه ای کاربران را در فضای مجازی ارتقا دهد.این استاد دانشگاه نقش بخش خصوصی را در جهت ارتقای دانش و آگاهی و سواد رسانه ای مردم در فضای مجازی مهم دانست و اضافه کرد: خوشبختانه انجمن ملی سواد رسانه ای با برنامه هایی که با دولت، مجلس و قوه قضائیه دارد سعی می نماید به عنوان بخش خصوصی به ارتقای سواد رسانه ای یاری کند و معمولاً در کارگروه هایی که پیش بینی شده، حضور دارد ولی باید گفت ارتقای سواد رسانه ای کاربران در فضای مجازی احتیاج به همکاری تمام نهادها دارد و به عبارتی باید نهضتی در این زمینه با حضور رهبران فکری، استادان دانشگاه، مدیران و روحانیون شروع گردد تا با ارتقای سواد رسانه ای هم کاربران ایمن شوند و هم منابع ملی و شخصیت های ما از گزند تحریف ها و اخبار جعلی نجات پیدا نمایند.

استقبال از ورود سیاستگذاران

محمد لسانی دیگر کارشناس سواد رسانه ای نیز معتقد است ارائه دستورالعمل و ابلاغیه گام اول ورود بخش بالادستی به سیاستگذاری هاست و باید از ورود سیاستگذاران به حیطه های آموزشی، تربیتی و استخراج محورها و توسعه این بخش ها استقبال کرد.لسانی گفت: البته چنین ابلاغیه هایی به صورت مستقیم نمی تواند در ارتقای سواد رسانه ای کاربران مؤثر باشد اما می تواند به صورت میانجی با ترغیب کنشگران از یک طرف و نظام اطلاع رسانی از طرف دیگر مردم را به سمت کنشگران و محتوا سوق دهد. وی با اشاره به اینکه ارتقای سواد رسانه ای دستوری نیست، اضافه کرد: سواد رسانه ای باید جوششی و از لایه های اجتماعی باشد، با این حال حمایت های دولتی و حاکمیتی، سرمایه گذاری ها و برندسازی ها چه از سوی نهادها و چه از سوی اشخاص، محصولات و... می تواند در تسهیل دسترسی مردم به دانش رسانه ای مؤثر واقع گردد.این کارشناس سواد رسانه ای در فضای مجازی معتقد است برای نتیجه بخش بودن چنین ابلاغیه ای، مهم ترین مسأله ساختار غیررسمی و ایجاد برندهای پوششی تخصصی است تا حمایت های حاکمیتی را جذب نمایند اما نباید در گیر و دار جابه جایی جایگاه ها، پست های دولتی ها و نهادهای تخصصی تغییری در اجرای این سند ایجاد گردد و تنزل پیدا کند. وی به نقش بخش خصوصی در این میان اشاره نمود و گفت: بخش خصوصی در راستای مسئولیت های اجتماعی خود می تواند در این حوزه به خوبی ورود کند، چرا که این کار می تواند ضمن یاری به برندینگ، باعث افزایش سود و مشارکت در برند آنها نیز بگردد.

این کارشناس معتقد است نبود سواد رسانه ای تبعات بدی برای کاربران در حوزه های مالی، سلامت و انسجام خانوادگی دارد و مصرف بسته های ترافیک اینترنت در بخش مالی مصداق دارد. در بحث سلامت، سلامت روح و روان کاربر را به خطر می اندازد. به عبارتی فضای مجازی و دیجیتالی به انزوای اجتماعی فرد می انجامد برای همین اگر ما با تکنیک های سواد رسانه ای ارتباطات را حفظ کنیم، عملاً در این فضا انسجام خانوادگی و آرامش روانی افراد افزایش پیدا می نماید. وی اعتقاد دارد بیشتر کشورها بخصوص کانادا سیستم بسیار قوی در حوزه تربیتی، آموزش و پرورش از یکسو و از سوی دیگر ساختار رسانه ای دارند و عملاً وزارت ارتباطات این کشور، از سایت های مرجع سواد رسانه ای کشورشان حمایت می نماید و یک نظام چند لایه ای آموزشی ترویجی و رسانه ای دارد که باید از آنها در این راستا الگوبرداری کرد.

سواد رسانه ای حلقه کلیدی حاکمیت

عباس منصورنژاد پژوهشگر و مدرس رسانه های مجازی نیز معتقد است هم اینکه برای حوزه سواد رسانه ای فضای مجازی و محتوای دیجیتالی در سطح کلان اهمیت قائل شده اند، موضوعی بسیار مثبت و راهگشا و راهبردی است و به نظر می رسد رسانه های مجازی و مسائل مرتبط با آن (محتوای دیجیتال و سواد رسانه ای) به حلقه های کلیدی حاکمیت تبدیل شده اند.

منصورنژاد با بیان اینکه سطح بلوغ مردم و سواد رسانه ای آنهاست که مشخص می نماید یک جامعه به کدام سمت حرکت کند، اضافه کرد: این که هر خبر کذبی در جامعه بشدت مورد اقبال قرار می گیرد و در گروه ها باز نشر می گردد، نشان از سطح غیرمطلوب سواد رسانه ای ما در فضای مجازی است.

این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: معمولاً ما در مقابل رسانه ها تسلیم هستیم و رسانه های مجازی می توانند در شئونات مختلف مالی، فرهنگی و... تأثیرات سنگین و گاه نامطلوبی بگذارند و اینکه ما به جای کنشگری، نظاره گر هستیم، برگرفته از پایین بودن سطح سواد رسانه ای است.

منصورنژاد با اشاره به این پرسش که تا چه حد مسائل مرتبط با رسانه های موج سوم، با ابلاغ ها و نگاه های بالا به پایین به فضای مطلوب نزدیک خواهند شد؟ گفت: مسائل مرتبط با محتوای دیجیتال و سواد رسانه ای مسائلی از جنس مسائل نرم و فرهنگی هستند و به طور طبیعی نوع نگاه و ورود به این مسائل نیز باید توأم با گفتمان فرهنگی باشد. زمانی مسائل ما در حوزه رسانه های نوین تعدیل می گردد که تخصصی بودن این بخش را نیز بپذیریم و بدانیم این حوزه نیز مثل سایر حوزه ها (مثلاً پزشکی) احتیاج به متخصصان خود دارد.

وی اضافه کرد: برای ورود کارآمد به این حوزه ابتدا باید بستری مهیا کرد تا فضای نخبگانی این حوزه تشکیل گردد. این فضای نخبگانی نیز باید فارغ از نگاه های تعصبی و با یک نگاه صرفاً علمی و تخصصی به مسأله باشد، چرا که با ایجاد گروه نخبگان، راه برای تجویز هدفمند و اثربخش در مسائل مربوط به سواد رسانه ای باز می گردد.