ترجمه کوثری از اسکار وایلد دقیق تر است یا تهامی؟ - اسپند دود کن

به گزارش اسپند دود کن، نشست نقد و آنالیز دو ترجمه از کتاب سالومه اثر اسکار وایلد با حضور ابوالحسن تهامی، مترجم و گوینده، عباس مهرپویا پژوهشگر حوزه مطالعات ترجمه و محمدرضا اربابی، رئیس انجمن صنفی مترجمان تهران برگزار گردید.

به گزارش اسپند دود کن به نقل از ایبنا، در این نشست، ترجمه عبدالله کوثری و ابوالحسن تهامی از نمایشنامه سالومه در قالب چهاردهمین نشست از سلسله نشست های زیر چتر نقد، آنالیز شد.

محمدرضا اربابی، رئیس انجمن صنفی مترجمان تهران درباره نمایشنامه سالومه گفت: این نمایشنامه اثر معروفی از اسکار وایلد، نویسنده ایرلندی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است و بارزترین و شاید جدی ترین ترجمه ای که از این اثر شد، ترجمه عبدالله کوثری است. البته طی این سال ها ترجمه های دیگری از این کتاب ارائه شده و سال 97 یک مجموعه، شامل 5 نمایشنامه که یکی از آن ها سالومه است با ترجمه ابوالحسن تهامی منتشر شد.

• کدام ترجمه از پیراندلو دقیق تر است؟

وی در ادامه بیان نمود: اخیرا جمله ای خواندم مبنی بر این که بهترین نقد ترجمه، ترجمه مجدد یک اثر است. منظور این جمله این است که گر تو بهتر میزنی بستان بزن. جالب این است که عباس مهرپویا به واسطه این نقد سالومه را دوباه ترجمه کرد.

عباس مهرپویا پژوهشگر حوزه مطالعات ترجمه نیز درباره دلیل ترجمه دوباره این اثر گفت: به نظرم آمد اگر بخواهم با رادمردی در خصوص این دو اثر نقدی ارائه کنم باید سالومه را از نو ترجمه کنم تا چم و خم کار دستم بیاید و پس از آن با نگره هایی که در ذهن دارم این کار را آنالیز کنم.

او درباره این اثر اسکار وایلد بیان نمود: نویسنده ابتدا سالومه را در سال 1891 به فرانسوی نوشت و 2 سال پس از آن منتشر شد. لرد آلفرد داگلاس نیز اثر را به انگلیسی ترجمه کرد. ویژگی خوب ترجمه انگلیسی این اثر این است که تحت نظر اسکار وایلد بود.

مهرپویا ادامه داد: سالومه نشانگر آن فرهوشی ناتمام اسکاروایلد است، و بعضی معتقدند او این اثر را کپی برداری نموده است، و بعضی می گویند به غیر از واژه یوحنا الگوبرداری دیگری نشده است. یکی از ادیبان درباره سالومه اسکار وایلد می گوید که نه تنها یک جنبه موسیقایی در این اثر وجود دارد که چند و چونی نگارشی و تصویری یا دیداری نیز موجود است.

• زندگی فقیرانه اسکار وایلد بر پرده سینما
• حافظ خوانی اسکار وایلد در زندان | رونمایی از کتاب های محبوب نویسنده پرحاشیه

این مترجم اظهار کرد: ارسطو در زمان خود ایده ای را مطرح می نماید به عنوان یگانگی کنش، کار یا نمایش. می گوید آنقدر بخش های یک نمایش به هم پیوسته است که نمی توانیم یک بخش را جا به جا کنیم یا بخشی را برداریم. البته من هم می گویم نمی توانیم یک بخشی را بیفزاییم، همانی که هست باید اجرا گردد.

وی در ادامه اضافه کرد: در نمایشنامه، هر کسی باید جای خودش صحبت کند؛ یعنی شاه باید در صندلی شاه سخن بگوید و شهربانو نیز مانند خودش. هر نقشی در نمایش باید زبان خودش را داشته باشد و ما نمی توانیم آن ها را با یکدیگر بیامیزیم.

مهرپویا در شرح نگره های ترجمه بیان نمود: والتر بنیامین می گوید هیچ نویسنده ای برای خواننده، هیچ سینماگری برای بیننده و هیچ آهنگسازی برای مستمع نمی آفریند. چیزی که مخاطب را در نظر بگیرد از همان ابتدا از هنر جدا شده، زیرا تحت شرایط نوشته شده است. وقتی من می خواهم هنر بیافرینم باید درونیات خود را بیرون بریزم؛ در نقاشی تا حدودی به این موضوع رسیده اند اما در ترجمه به این امر نرسیده ایم و به دنبال فروش بیشتر هستیم.

وی در ادامه گفت: کار مترجم این است که خواننده، زبان انجام را به نویسنده، زبان شروع نزدیک کند؛ منظور همان زبان مبدا و مقصد است. از طرف دیگر باید مراقب باشد آن اندیشه و حساسیت ناب نویسنده را بتواند بیان کند و باید همه این ها را با زبان خود بگوید.

این منتقد درباره ترجمه اظهار کرد: کار ترجمه، هستی خود را وامدار کار اصلی است اما نکته ای در این میان وجود دارد که وقتی به دنیا آمد دیگر هست و زندگی خود را ادامه می دهد. اگر توانسته باشد آن هستی را بدون کم و کاست در فرم و معنا برساند، خوب است. کار دیگر نویسنده و مترجم این است که توانایی اندیشیدن و پرداختن داشته باشد و بتواند کار را صورتگری کند و از نو بیافریند.

او ضمن بیان نظری از شلایر ماخر گفت: ماخر معتقد است ما در کار ترجمه دو راه داریم، یک این که خواننده را به سوی نویسنده ببریم و راه دوم این است که به خواننده بگوییم شما آسوده باش من نویسنده را نزد تو می آورم. کدام راه درست است؟ آیا خواننده باید خود را در تراز نویسنده قرار دهد یا نویسنده را در تراز خواننده ببریم؟ راه نخست درست است.

مهرپویا درباره ترجمه عبدالله کوثری از کتاب سالومه اظهار کرد: رگه هایی از ادبیات در ترجمه کوثری دیده می گردد و این مترجم در سراسر ترجمه خود کوشش نموده است تا کار را بومی نماید؛ یعنی کار را به سمت خواننده نزدیک نموده است. او بومی سازی را به وسیله دست کاری در متن انجام داده است. نکته ای که در این ترجمه دیده نمی گردد نبود پانویس است. به قول ناباکوف یک ترجمه خوب ترجمه ای است که پانویس های فراوان داشته باشد به گونه ای که متن مانند آسمان خراش خود را از میان پانویس ها بیرون بکشد.

• عبدالله کوثری از بازار پررونق ترجمه های تلقبی می گوید

در ادامه نشست محمدرضا اربابی با اشاره به این که علت برگزاری نشست های زیر چتر نقد آنالیز ترجمه های مکرر است گفت: قطعا ترجمه جدید باید چیزی به ترجمه قبلی اضافه کند.

وی درباره مترجم اول گفت: کوثری را یکی از مترجمان زبردست در استفاده از زبان فارسی می شناسند؛ یعنی جزو معدود مترجمانی است که زبان فارسی همانند موم در دستانش است، این تسلط در بسیاری از آثارش دیده می گردد اما در این ترجمه خاص طبق نقدی که انجام شد چنین است که در قسمتی هایی بومی سازی افراطی را شاهد هستیم و قسمت هایی نیز شاهد به هم خوردن تعادل نقشی از منظر نحوی هستیم که بر بار عاطفی و معنایی اثر، تاثیر گذاشته است.

ابوالحسن تهامی در سرانجام نشست اظهار کرد: هنوز هم ترجمه کوثری را نخوانده ام. من بیشتر کارهای اسکار وایلد را ترجمه کردم؛ مانند اثری که شامل 13 داستان کوتاه بود به نام ماهیگیر و روحش. همچنین تمام نمایشنامه های اسکار وایلد را نیز ترجمه کردم که ناشر همه آن را دوست نداشت چون تعداد صفحاتش خیلی زیاد می شد. اکنون نیز درحال ترجمه تمام اشعار او هستم. در نتیجه این اثر ترجمه کردم چرا که در ردیف کارهای دیگرش بود.