ابن عالِمه؛ طبیب هنردوست دمشقی - اسپند دود کن

به گزارش اسپند دود کن، نجم الدین ابوالعباس احمد بن ابوالفضل اسعد بن حلوان (593-652ق) مشهور به ابن عالمه و ابن منفاخ، پزشک دمشقی است.

به گزارش، بار ها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صد ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

نجم الدین ابوالعباس احمد بن ابوالفضل اسعد بن حلوان (593-652ق) مشهور به ابن عالمه و ابن منفاخ، پزشک دمشقی است.

در دمشق به جهان آمد. مادرش معروف به بنت دهین اللوز از زنان فرهیخته و عالم دمشق بود و به همین سبب، نجم الدین به ابن عالِمه شهرت یافت. همچنین پدر وی، پیروز الدین معروف به منفاخ، نیز پزشکی ماهر از اهالی معرّه بود و به همین سبب، بعضی پسرش را ابن منفاخ نامیده اند.

ابن عالمه به فرا دریافت دانش های زمانِ خود، از جمله ادبیات، منطق، فلسفه، ریاضی و موسیقی پرداخت. وی خط خوشی داشت و عود نیز می نواخت، اما شهرت اصلی او در طب بود. از استادان ابن عالمه، در طب، می توان از مهذب الدین دخوار و حکیم صدقه سامری نام برد.

وی پس از مدتی، پزشک مخصوص ملک مسعود ایوبی، فرمانروایِ شهر آمِد، شد و به سبب لیاقتی که نشان داد، مسعود مقام وزارت را نیز به وی اعطا کرد. وزارت ابن عالمه دیری نپایید. دشمنانش نظر مساعد امیر را به او عوض کردند و ملک مسعود نیز او را از وزارت عزل و اموالش را مصادره کرد. پس از این ماجرا، ابن عالِمه آنجا را ترک کرد و به دمشق بازگشت. در آنجا وی به هدایت پزشکان مشغول شد تا اینکه ملک الاشرف مظفر الدین موسی ایوبی، فرمانروایِ شهر حمص، او را نزد خود خواند و طبیب مخصوص خویش کرد. ابن عالمه تا انتها عمر در آنجا ماند. بعضی گفته اند که دشمنانش او را مسموم کردند. وی در 13 ذی القعده 652 / 25 دسامبر 1254 در حمص درگذشت.

ابن عالمه شعر نیز می گفت و بعضی از اشعارش در دست است. آثارش عبارت اند از:

کتاب التدقیق فی الجمع و التفریق، در بیان بیماری های متشابه و اصول تشخیص آن ها از یکدیگر.

هتک الاستار فی تمویه الدخوار.

تعالیق.

توضیح احادیث نبویة تتعلق بالطب.

کتاب المهملات فی کتاب الکلیات.

کتاب المدخل الی الطب.

کتاب العلل و الاعراض، نسخه ای از آن به خط نسخ در کتابخانه آستان قدس نگه داری می گردد.

کتاب الاشارات المرشدة فی الادویة المفردة.

کفایة الطبیب فی الطب.

تنبیهات العقول علی حل تشکیکات الاصول، موضوع این کتاب حل مسائل کتاب الفصول بقراط است. نسخه ای از این اثر در کتابخانه پاریس نگه داری می گردد.

ظاهراً هیچ یک از آثار ابن عالمه تا به امروز چاپ نشده است.

منبع: آنا