تست سهمیه شهروندی بنزین در منطقه ها آزاد - اسپند دود کن

به گزارش اسپند دود کن، ابتدای آبان ماه امسال رئیس جمهوری از تیم مالی درخواست کرد که برنامه های پیشنهادی خود را برای اصلاح الگوی مصرف انرژی با رعایت عدالت اجتماعی ارائه نمایند.

به گزارش گروه مالی اسپند دود کن، گزارش ها حاکی از آن است که طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها، به شکل آزمایشی در منطقه ها آزاد کیش و قشم اجرایی خواهد شد. هنوز جزئیات کاملی از نحوه اجرایی شدن این طرح به شکل آزمایشی ارائه نشده است، اما در صورت تست پیروز، درباره اجرای آن در سایر منطقه ها کشور تصمیم گیری خواهد شد. ابتدای آبان ماه امسال رئیس جمهوری از تیم مالی درخواست کرد که برنامه های پیشنهادی خود را برای اصلاح الگوی مصرف انرژی با رعایت عدالت اجتماعی ارائه نمایند. در آن موقع در گزارشی با عنوان ایستگاه اول عدالت یارانه ای پنج سناریوی پیش روی سیاستگذار برای شروع اصلاح الگوی انرژی را به تصویر کشیدیم و طرح بنزین شهروندی را که سال 85 برای اولین بار همین رسانه معرفی نموده بود، بار دیگر یادآوری کردیم. در آن گزارش - ابتدای آبان - معایب و مزایای هر کدام از این سناریوها عنوان شد. در نتیجه مشاهده شد که تخصیص سهمیه بنزین به افراد به جای خودرو برترین شروع، برای حرکت در جاده عدالت یارانه ای است. البته پیش شرط پیروزیت در این طرح، همراه سازی عموم مردم و تشریح مزایای این طرح نسبت به طرح های دیگر است.

بر اساس طرحی آزمایشی، قرار است اختصاص سهمیه بنزین از خودروها به افراد در دو منطقه آزاد کیش و قشم تغییر کند. طرحی که به گفته مسوولان در صورت پیروزیت می تواند در سایر منطقه ها کشور نیز مدنظر قرار گیرد. رئیس جمهور در آبان ماه امسال از تیم مالی درخواست کرد برنامه های پیشنهادی خود را برای اصلاح الگوی مصرف انرژی با رعایت عدالت اجتماعی ارائه نمایند. در گزارشی با عنوان ایستگاه اول عدالت یارانه ای پنج سناریو برای این درخواست مطرح نموده بودیم که با توجه به مزایا و معایب، مناسب ترین و کم هزینه ترین گزینه تخصیص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها بود.

سهمیه شهروندی بنزین در منطقه ها آزاد

روز گذشته خبری مطرح شد مبنی بر اینکه پیشنهاد اجرای آزمایشی طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها در دو منطقه آزاد کیش و قشم در دولت مطرح شده است. به گزارش خبرگزاری ها، طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها که از دو، سه سال پیش به طور جدی از سوی کارشناسان و مراکز پژوهشی مطرح شده است و در دولت قبل هم تا آستانه اجرا پیش رفت، ولی عملی نشد؛ بار دیگر در دستور کار مسوولان نهاده شده است. به همین دلیل پیشنهاد اجرای آزمایشی طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها در دو منطقه آزاد قشم و کیش در دولت مطرح شده است تا در صورت اجرای پیروز در مورد توسعه این طرح تصمیم گیری گردد. بر اساس نظر بیشتر کارشناسان حوزه اقتصاد و انرژی، با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از جمعیت کشور خودرو ندارند و بر همین اساس از یارانه بنزین مقرون به صرفه بی بهره هستند، اختصاص سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها به عدالت نزدیک تر است.

درخواست رئیس جمهوری از تیم مالی

در آبان ماه امسال بود که رئیس جمهوری از تیم مالی درخواست کرد برنامه های پیشنهادی خود را برای اصلاح الگوی مصرف انرژی با رعایت عدالت اجتماعی ارائه نمایند. در آن موقع در گزارشی با عنوان ایستگاه اول عدالت یارانه ای پنج سناریوی ممکن برای تحقق این هدف را تشریح کردیم. این سناریوها تمام حالت های موجود را برای اصلاح الگوی مصرف انرژی در زمینه بنزین تشریح نموده بود: سناریوی قیمت ثابت به شکل دستوری، سناریوی سهمیه بندی دونرخی، سناریوی قیمت آزاد، سناریوی افزایش قیمت بنزین و توزیع نقدی یارانه و سناریوی اعطای سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها این پنج سناریو بودند و مزایا و معایب هرکدام از این طرح ها به تصویر کشیده شده بود. در آن گزارش عادلانه ترین شیوه قابل اجرا گزینه پنجم بود که برای نخستین بار نیز 15 سال پیش پیشنهاد آن از سوی این رسانه مطرح شده بود. حال این پیشنهاد ما که در سال های اخیر نیز مورد تایید کارشناسان نهاده شده، به طور آزمایشی قرار است در منطقه ها آزاد اجرایی گردد.

تاریخچه پیشنهاد طرح

در حالی که بعضی خبرگزاری ها، تاریخ پیشنهاد طرح را به دو، سه سال اخیر محدود می نمایند، اما آنالیز ها نشان می دهد که این پیشنهاد از سال ها پیش از آن مطرح شده بود. نهم آبان سال 1385 و قبل از اعمال سهمیه بندی اول بنزین، در سرمقاله ای با عنوان برترین راهکار ممکن برای معضل بنزین به قلم مهدی نصرتی، اقتصاددان، پیشنهاد دادیم دولت از فرمولی استفاده کند که در آن، کشف قیمت بنزین به وسیله مشارکت عمومی انجام گردد و مردم به صورت مستقیم از مواهب آن برخوردار شوند. بر اساس طرح ارائه شده در این سرمقاله و در قالب این فرمول، سهمیه بنزین به جای اینکه به خودروها اختصاص یابد، به فرد فرد شهروندان ایرانی اختصاص می یابد و افراد می توانند داوطلبانه اقدام به دادوستد بنزین نمایند. حتی پیش از اجرای طرح افزایش قیمت بنزین در آبان 1398، در تاریخ 4 شهریور 1397، در مطلب اصلی خود با عنوان انتقال ثروت به کم عایدیها این موضوع را دوباره مطرح کردیم که در آن موقع موردتوجه کارشناسان و نهادهای پژوهشی نهاده شد، اما در نهایت مورد تصویب سیاستگذاران قرار نگرفت. بعلاوه پیش از آخرین تصمیم بنزینی دولت در آبان ماه سال 1398 این روزنامه 17تیرماه همان سال در مطلبی با عنوان جای خالی گزارش سفید بر ضرورت بهره گیری از نظرات مردم پیش از اعمال سیاست تازه، تاکید نموده بود. بنابراین با توجه به رویدادهای گذشته، به نظر می رسد باید سناریویی مدنظر قرار گیرد که با حفظ شرط عدالت اجتماعی، همراهی مردم را نیز در پی داشته باشد.

سهمیه شهروندی به زبان ساده

اگرچه قرار است که طرح تازه در دو منطقه آزاد کیش و قشم اجرایی گردد، اما هنوز جزئیاتی از اینکه طرح اعطای سهمیه بنزین به شهروندان چگونه خواهد بود، منتشر نشده و ابعاد آن معین نشده است.

اما پیش تر پیشنهادهایی از سوی کارشناسان مطرح شده بود که می توان به این موارد اشاره نمود و طرح را شرح داد. در حال حاضر برای یک خودرو سهمیه 60لیتری در نظر گرفته می گردد که این سهمیه اگر به افراد اختصاص یابد با توجه به بعد خانوار می تواند 20لیتر یارانه 1500تومانی در ماه در نظر گرفته گردد. بنابراین بدون تغییر در قیمت ها، همان مقدار سهمیه توزیع می گردد، اما این سهمیه ها به جای خودروها به افراد تخصیص می یابد تا آنها درخصوص این سهمیه تصمیم بگیرند. در شرایط کنونی این طرح مزایای متعددی دارد: نکته اول اینکه در این طرح به نیمی از افراد جامعه که خودرو ندارند، سهمیه تعلق می گیرد. این افراد عموما جزو خانوارهای کم عایدی هستند که می توانند این سهمیه را نگه دارند یا در بازار متناسب با عرضه و تقاضا بفروشند. حتی سیاستگذار می تواند در زمان احتیاج به کاهش مصرف، سیاست های تشویقی یا اعتباردهی را بر مبنای بنزین ذخیره شده به این افراد ارائه کند. نکته قابل توجه این است که شاید این سهمیه در یک خانوار کم جمعیت تک نفره رقم قابل توجهی نباشد، اما به عنوان مثال در یک خانوار پنج نفره، می تواند بخش قابل توجهی از هزینه ها را پوشش دهد. مزیت دیگر، این است که این سناریو اثر تورمی نخواهد داشت و تنها این امکان وجود دارد که قیمت نسبی بعضی از کالاها را متاثر کند که البته اثر آن محدود خواهد بود؛ بنابراین یک طرح حمایتی بدون اثر تورمی اجرایی خواهد شد. در شرایط کنونی، نمی توان بدون توجه به انتظارات تورمی طرحی را اجرایی کرد. مزیت بعدی این است که اجرای این سیاست احتیاج به تغییر قیمت و تبعات اجتماعی آن را کاهش می دهد. بعلاوه با اجرای آن، نفع مالی مردم با نفع اقتصاد ملی و سیاستگذار همراه خواهد شد. مزیت دیگر این است که با اجرای این طرح، اعتماد مردم، به خصوص کم عایدیها، به آشکارسازی یارانه پنهان بازخواهد گشت و بخش قابل توجهی از مردم پشتیبان آن می شوند. این موضوع زمینه را برای آشکارسازی سایر حامل های انرژی بازخواهد گذاشت و می تواند مقدمه ای برای آزادسازی قیمت حامل های انرژی باشد. به طور کلی، شرط پیروزیت این طرح این است که حمایت عمومی را در پی داشته باشد؛ در غیراین صورت با شکست روبه رو خواهد شد. مزیت چهارم نیز این است که این موضوع الگوی مصرف را به خصوص در افراد پرعایدی تغییر خواهد داد. به طور مثال یک خانوار تک نفره که دو ماشین دارد، در مدل تازه به جای 120 لیتر بنزین یارانه ای تنها 20لیتر دریافت می نماید و مجبور است بقیه مصرف خود را با قیمت بالاتر تامین کند. به نظر می رسد که اجرای این طرح در منطقه ها آزاد می تواند یک گام رو به جلو باشد، اما یک نکته مبهم وجود دارد؛ اینکه آیا اجرای آن در یک منطقه آزاد و جزیره می تواند به کلان شهری نظیر تهران تعمیم یابد یا خیر؟ بنابراین شاید اجرای آزمایشی آن در یک منطقه دیگر می توانست نتایج بهتری برای سیاستگذار داشته باشد. نکته مهم این است که همان طور که عنوان شد این طرح در فاز آزمایشی نیز باید حمایت عمومی را داشته باشد، در غیراین صورت در همان فاز آزمایشی نیز ممکن است با چالش هایی روبه رو گردد. در نهایت نکته دیگر اینکه شرایط کنونی درخصوص اعطای سهمیه به خودروها نه تنها عادلانه نیست، بلکه رضایت افراد پرعایدی را در پی دارد که تغییر اجرای این سیاست می تواند گام نخست در این راستا باشد.

منبع: دنیای اقتصاد