اگر حقابه دریاچه ارومیه پرداخت نگردد، مسائل زیست محیطی آغاز می گردد - اسپند دود کن

به گزارش اسپند دود کن، مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ارتباط با چالش های برنامه احیای این دریاچه به خبرنگار ایلنا گفت: برنامه ها، اسناد بالادستی و توافقاتی که با وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی نموده بودیم پایه و اساس پیش بینی های ما درباره شرایط دریاچه هستند و وزارت نیرو هم با توجه به تعهدات اسناد بالادستی اش باید اول احتیاج شرب، بعد از آن احتیاج زیست محیطی و پس از آن احتیاج کشاورزی را اختصاص می داد.

او اضافه نمود: برخلاف تعهدات و وظایف قانونی متاسفانه وزارت نیرو 102 درصد را به شرب، 92 درصد به کشاورزی و بیش از 300 درصد به صنعت اختصاص می دهد، اما زمانی که به محیط زیست می رسد به کمتر از 35 درصد تعهداتش عمل می نماید. نکته جالب این است که یک سال از آن سال آبی گذشته است و هیچکس در داخل کشور به غیر از ستاد احیای دریاچه ارومیه مطالبه ننموده است که چرا حقابه دریاچه داده نشده است و حتی برای من جالب است که مجموعه هایی که در ارتباط با خشک شدن دریاچه ارومیه احساس وظیفه می کردند، هیچ وقت به این نپرداختند که اگر آبی وجود ندارد، چرا باید 102 درصد بیشتر از احتیاج به شرب و 92 درصد بیشتر از احتیاج به کشاورزی اختصاص داده شود.

تجریشی گفت: به نظر من این مسئله به نظام حکمرانی آب در کشور برمی شود. وقتی یک برنامه در بالاترین هرم جایگاه دولتی مصوب می شود و همه موظف هستند که به آن عمل نمایند چگونه ممکن است به وسیله دستگاه هایی به آن عمل نشود و هیچ اتفاقی هم نیفتد؟ این مسئله یکی از عللی است که باعث شد آبی که باید در سال گذشته در ماه های بهمن و اسفند برای دریاچه ارومیه رها می شد، متاسفانه انجام نشود.

او در ارتباط با شرایط سازه های آبی مرتبط با احیای دریاچه ارومیه گفت: ما در ارتباط با حفر تونل تقریبا 8 ماه به مشکل برخوردیم، اما کارفرما توانست پروژه را نهایتا پیش ببرد. در حال حاضر تونل به اتمام رسیده است و منتظر هستند که کارهای افتتاحیه اش را انجام دهند.

تجریشی اضافه نمود: دو تصفیه خانه نیز در دست افتتاح داشتیم. چند بار تعهد داده بودند که منابع اقتصادی تزریق شود و قادر بودیم که سال گذشته آن را افتتاح کنیم. پس از آن گفتند امسال در خرداد ماه افتتاح می شود و با وجود این که سازمان برنامه و بودجه می گوید، منابع اقتصادی آن به دستگاه های مرتبط تزریق شده است، دستگاه ها عنوان می نمایند که این منابع اقتصادی دیر داده شده و بخشی از آن به صورت اسناد خزانه بوده است و با افزایش تورم نمی توانیم به تعهدات خودمان در زمان مناسب عمل کنیم.

او اضافه نمود: ما این موارد را به صورت یک گزارش به آقای مخبر ارائه کردیم و ایشان دستوراتی را به آن ها برای پیگیری داده اند و شرکت آبفای تبریز نیز قول داده است که پیش از شروع سال تازه این طرح ها را نیز به بهره برداری برساند. البته ما پیگیری این مساله را به عهده استاندار محترم استان آذربایجان شرقی و غربی گذاشته ایم.

تجریشی گفت: بنابراین ما سه پروژه داریم که در مجموع می توانند به ورود آب یاری شایانی نمایند. 75 درصد هزینه هایی که در سال گذشته اختصاص داده شده، مربوط به این پروژه ها بوده است و این پروژه ها به اتمام رسیده هستند. به اعتقاد من اگرچه مشکل اقتصادی هم دارند اما مشکل مدیریتی مساله اصلی است و باید دستگاه های دولتی نسبت به اتمام پروژه ها باتوجه به شرایطی که کشور در آن قرار گرفته است اقدام نمایند.

او اضافه نمود: پروژه سد و تونل انتقال آب به دریاچه که 99 درصد آن به اتمام رسیده است، پروژه های جانبی نیز دارد. برای مثال سه کیلومتر کانال باید تکمیل شود. با تکمیل کانال حدود 300 میلیون متر مکعب آب بیشتر به دریاچه می رسد. انتظار داریم وزارت نیرو روی این پروژه ها برنامه ریزی کند و سازمان برنامه و بودجه نیز منابع اقتصادی به جای مانده را انتقال دهد که بتوانیم سالانه حدود یک میلیون متر مکعب آب را به دریاچه برسانیم. این اندازه می تواند سالانه سی سانت به تراز آب دریاچه اضافه کند که حجم قابل توجهی است. با توجه به انگیزه و همتی که دولت سیزدهم برای به اتمام رساندن این پروژه ها دارد و احیای دریاچه برایش مهم است، انتظار داریم پروژه ها در اسرع وقت به اتمام برسد.

تجریشی گفت: در ارتباط با اینکه بقیه منابع آب که مورداحتیاج است، چگونه باید تامین شود، در سه سال گذشته برنامه ریزی هایی در ارتباط با کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری آن انجام داده ایم. در آخرین جلسه ای که در حضور آقای مخبر بودیم، ایشان دستور دادند که برنامه منسجمی در این باره طراحی شود. در جلسه ای هم که با معاونت مجلس داشتیم و نمایندگان شمال غرب هم در آن حضور داشتند براین تاکید شد که می خواهیم دریاچه ارومیه را به عنوان نمونه اینکه کشور می تواند کشاورزی مدرنی داشته باشد و به سمت پیاده سازی فناوری های نو برود معرفی کنیم تا با کاهش مصرف آب همزمان عایدی کشاورزان را هم افزایش بدهیم.

او اضافه نمود: سازمان برنامه و بودجه نیز امسال حدود 505 میلیارد تومان منابع برای این مساله اختصاص داده است که 270 میلیارد تومان آن مربوط به برنامه های نرم افزاری است. هفته آینده جلسه ای با آقای مخبر داریم که برنامه های احیای دریاچه ارومیه در سال 1401 را ارائه کنیم.

تجریشی گفت: امسال هم اگر به بهانه اینکه بارش ها کم است، حقابه دریاچه اختصاص داده نشود، حتی اگر این پروژه ها نیز عملیاتی شود، نمی توانیم انتظار داشته باشیم دریاچه ای که خودش را پیدا نموده است، آب را از دست ندهد. اگر با توجه به سدهایی که ساختیم، آب را تنظیم کنیم و سهم دریاچه را در بهمن، اسفند و فروردین رها نکنیم، می توانیم انتظار داشته باشیم باتوجه به اینکه ارتفاع 60 درصد از سهم دریاچه کمتر از 60 سانتی متر شده است، در انتهای تابستان سال آینده بخش قابل توجهی از سطح دریاچه را از دست بدهیم و مطمئنا از دست دادن این سطح باعث می شود که دوباره کانون های گرد و غباری که زیر آب رفته بودند، مجددا بیرون بیایند.

او اضافه نمود: یکی از دلیل های مهم احیای دریاچه زیرآب رفتن همین کانون های گردوغبار است و مردمی که در حاشیه این دریاچه بودند از آن خسارت می دیدند. متاسفانه در صورت تامین نشدن حقابه دریاچه می توانیم انتظار داشته باشیم مجددا این مسائل ایجاد شود.

تجریشی گفت: درحال حاضر این عزم و خواسته را در نمایندگان می بینم و برنامه های آن از سوی دستگاه های اجرایی نهایی شده است. خود دولت نیز این عزم را دارد و برآن تاکید نمود. مردم نیز مشارکت بسیار خوبی داشتند. این توان و خواسته را در کشاورزان و علاقه دستگاه های اجرایی را در تحول نرم افزاری می بینیم اما اگر وزارت نیرو مثل سال گذشته حقابه دریاچه را ندهد، مطمئنا نمی توانیم انتظار داشته باشید دریاچه در جهت احیای خودش پیش رود و در سال 1406 و 1407 به تراز اکولوژیک موردانتظار دریاچه نمی رسیم.

او اضافه نمود: انتظار ما این است که باتوجه به اینکه دولت تازه در برنامه احیا و تغییر نگاه از پروژه های سازه ای به نرم افزاری مصمم است، در امسال همراهی دستگاه های اجرایی را داشته باشیم تا بتوانیم آثار این تحول را در بهبود زندگی مردم و شرایط دریاچه مشاهده کنیم.

تجریشی در ارتباط با احتمال وقوع طوفان های نمکی درصورت احیا نشدن دریاچه ارومیه گفت: اگر تراز آب دریاچه از 1271 پایین تر بیاید، تمام کانون های بالقوه فراوری گرد و غبار دوباره بیرون می آیند. این کانون ها از شش یا هفت سال پیش به عنوان کانون های محتمل شناسایی شده بودند. اگر این کانون ها از زیر آب بیرون بیایند، می توان انتظار داشت که این گرد و غبارها جا به جا شوند.

او اضافه نمود: مطالعات خوبی درارتباط با عناصر این گردوغبار در سال های اخیر ثبت شده است. از جمله به وجود سرب، جیوه و کادمیوم در این گردوغبارها اشاره شده است. این مساله طبیعی است زیرا وقتی در کشاورزی از کود و سموم استفاده شود، به وسیله روان آب به سمت دریاچه می آیند و رسوب گذاری می شوند. وقتی خشک شوند باد این مواد را حرکت می دهد. بیشترین آثار این مساله روی بچه ها و سالمندان است. این مساله حتمی است و ما اگر هفت سال پیش این حرف ها را می زدیم از دریاچه های مشابه مانند دریاچه آرال نمونه می آوردیم.

تجریشی گفت: گستره این اتفاق به این برمی شود که چه قدر سرعت باد قوی باشد. ما در آرال دیدیم یک طوفان بیشتر از 2000 کیلومتر را طی نموده و به دریای خزر رسیده بود. بنابراین اینکه طوفان هایی در شمال غرب داشته باشیم که به سمت خود ارومیه، تبریز، زنجان و استان های همجوار بروند بسیار بالاست و قبلا هم این رخ داده بود.